بسم الله الرحمن الرحیم و صل الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین
درس فقه استدلالی
جلسه چهارم
مبحث سن بلوغ
قال الامام على علیه السلام :
اِعلَمُوا أنّ ما کُلِّفتُم بهِ یَسیرٌ ، و أنّ ثَوابَهُ کثیرٌ ، و لو لم یَکُن فیما نَهَى اللّه ُ عَنهُ مِن البَغیِ و العُدوانِ عِقابٌ یُخافُ لَکانَ فی ثَوابِ اجتِنابِهِ ما لا عُذرَ فی تَرکِ طَلَبِهِ .
امام علیه السلام درمورد تکالیف بعد بلوغ فرموده اند که آنچه به آن از طرف خداوند مکلّف شده اید، کم و ثوابش بسیار است.فکر نکنید که زحمت شما زیاد است اگر براى ستم و تجاوز که خداوند از آن ها نهى نموده است عذاب ترسناک هم نبود، باز پاداش خوددارى شما از آن ها آن قدر بزرگ است که در ترک آن ها عذر و بهانه ى وجود ندارند.
بلوغ تکوینی وشرعی(تعبدی)
از مهمترین بحث ها درفقه ما مبحث بلوغ ورسیدن شخص به تکلیف است که به ابعاد آن می پردازیم:
بلوغ دوقسم است:
- تکوینی
- تشریعی(تعبدی)
هردوقسم را توضیح می دهیم که وضوح آن ها در تبین مباحث دخالت دارد.
بلوغ تکوینی:
بلوغ تکوینی بدون دخالت شارع وبه طور طبیعی حاصل می شود که علائمی چون روئیت حیض در دختر وتحقق احتلام درپسر را دارد.
بلوغ شرعی:
شارع برای بلوغ اماراتی نظیر سن را مشخص کرده که به آن ها امارات شرعی می گوییم،درموارد شک دربلوغ تکوینی ویا نبود علائم تکوینی، آن امارات وعلائمی تعبدی، بلوغ رامشخص می کند.
اگر آن علائم تکوینی مثل احتلام موجود بود، آن ها کفا یت می کند وبلوغ را برای ما بیان می کند، اگر نشانه های تکوینی روئیت شد، نیازی به امارات ونشانه های تعبدی نخواهد بود. اما اگر شک عارض شد یا امارات تکوینی ظاهر نشد، واجب است به امارات تعبدی عمل شود.
نتیجه: یکی ازنشانه های بلوغ در فقه، رسیدن بچه به سن مشخصی است که طبق احادیث باب بلوغ معین شده است. به موجب روایات بلوغ، اگرتا رسیدن بچه به سن تکلیف هیچکدام از دیگر علایم شرعی بلوغ تحقّق نیافته باشد، سن که گفته شد زمان بلوغ اوحساب خواهد شد و واجب است همه ی تکالیف را انجام بدهد، ولو هنوز خروج مَنی یا امارات دیگر محقق نشده باشد.
امور وتکالیف شرعی چه تکالیف وجوبی باشد و چه تحریمی مشروط به بلوغ اند.
بلوغ در قرآن
در قرآن بلوغ با کلمات حلم ، نکاح و اشد استعمال وترکیب شده است.
بلوغ تکوینی در قرآن:
در قرآن کریم بلوغ تکوینی این گونه بیان شده :وَ إِذَا بَلَغَ الْأَطْفَالُ مِنْکُمُ الْحُلُمَ [1] ، مراد از "حلم" درلغت" روئیا" در خواب است اما در این جا این اصطلاح به صورت کنایی به معنای "خروج منی"در منام آمده است.
گاهی نیز درقرآن ازبلوغ تعبیر به "بلوغ نکاح" شده است:وَ ابْتَلُوا الْیَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّکَاحَ[2] که به معنای موقعیتی است که در آن نیاز به ازدواج احساس خواهد شد.
در جای دیگر تعبیر حَتَّى یَبْلُغَ أَشُدَّهُ [3] آمده است، مراد از این تعبیر نیز استحکام قوا و رشد بدن و بلند شدن قامت است.
نتیجه بلوغ در قرآن:
مراد از همه ی این موارد درآیات مبارکات،یک چیزاست وآن تغییر تکوینی جسم که خروج از حد صباوت و داخل شدن به مردانگی است، از لوازم آن نیز تکون منی در باطن مردان و حیض در زنان و تحریک شهوت خواهد بود. موضوع بلوغ با تعابیر مختلف ومتفاوت درآیات قرآن کریم مورد اشاره قرار گرفته است.[4]
بحث از اشتراط بلوغ را می‌توان در باره ی بخشی از احکام فقهی مربوط به نفوذ بیع، طلاق، وصیت، پذیرش اقرار و شهادت و حتی برخی احکام جزایی همچون اقامه حد پی‌گیری کرد .
درجلسات بعد بلوغ را ازدیدگاه روایات بررسی می کنیم تانتیجه آن برای ابواب مربوطه فقه کارگشا باشد.
والحمدلله رب العالمین.
